در بعضی شهرها مروج شده که در روز های مشخصی علمای کرام زن های محله را جمع نموده و برای آنها موعظه و احکام بیان می کنند. اینک آیا چنین تجمّعاتی ثبوت شرعی دارد یا خیر؟ چون برخی از علماء این جلسات را بدعت می پندارند.

 الجواب باسم ملهم الصواب

در صدر اسلام بنا به درخواست زنان، رسول مکرم اسلام صلوات الله علیه وآله وسلم در روزهای مشخصی شخصاً تشریف آورده و برای آنان موعظه می فرمودند وعلاوه از آن، زن ها در نمازهای جماعات و سایر تجمعات دینی، همپای مردان شرکت میکردند. بعد ها با زیاد شدن فتنه، علما و فقهای کرام، زن ها را ازشرکت درتجمعات باز می داشتند. ودر حال حاضر چون فتنه ها فراگیر تر از گذشته  شده است، اصل اینست که خواهران تعلیم احکام دین را از محارم خود در خانه فرا گیرند.

چنانچه شرایط تعلیم درخانه توسط محارم فراهم نیست، از آنجا که فراگیری علم به اندازه ی دانستن ضروریات دینی فرض می باشد، لذا خواهران می توانند با رعایت حجاب اسلامی و موازین شرعی، و با شرایطی که علمای دین در تجمعات خواهران در نظر گرفته اند، در مجالس دینی شرکت کنند. بنابراین با رعایت شرایط ذیل زنان می توانند از مجالس علمی و اصلاحی بهره مند شوند:

1ـ سخنران و معلم فردی عالم، پرهیزگار و با تجربه باشد؛

2ـ علمی که خواهان حاصل کردن آن هستند، از دسته علوم دنیوی و معقول محض نباشد بلکه ازعلوم دینی ونقلی، یا عقلی همراه با نقل باشد؛

3ـ محل تعلیم خلوت نباشد؛ 

4ـ میان استاد و شاگردان پرده ی ضخیم یا حائلی باشد.

5ـ  در مسیر رفت و برگشت کاملاً پوشش اسلامی رعایت شود واختلاط زن و مرد نباشد.

 گرچه علمای بزرگوار و اسلاف ما بعلت خطراتی که در تجمعات خواهران وجود دارد، درکتب فتوا از آن منع فرموده اند، اما برخی از علما بنا بر مصالح  و نیازی که امروزه در جامعه ی خواهران مشاهده می شود، فتوای جواز میدهند. بنابراین برای توفیق بین هر دو قول گفته میشود که: اگر شرایط فوق رعایت نشود، فتوا بر عدم جواز است، اما اگرشرائط فوق کاملاً رعایت شود، گنجایش شرکت در چنین محافلی وجود دارد. در پایان با کمال تأسف باید گفت: امروزه جامعه ی خواهران، بیشتر ازگذشته از علم و آگاهی دینی حتی ضروریات دین محرومند؛ لذا چاره ای جز شرکت در جلسات دینی وجود ندارد.  

الدلائل:

ـ فی عمدة القاري:

(بيان استنباط الأحكام) الأول قال النووي فيه استحباب وعظ النساء وتذكيرهن الآخرة وأحكام الإسلام وحثهن على الصدقة وهذا إذا لم يترتب علی ذلك مفسدة أو خوف فتنة على الواعظ أو الموعوظ ونحو ذلك الثاني في قوله فظن أنه لم يسمع النساء دليل على أن على الإمام افتقاد رعيته وتعليمهم ووعظهم.^([1])

ـ وفی فيض الباري:

 يريدُ أن التبليغَ لا يختصُ بالرجال، بل يعم النساءَ أيضاً. وكان هذا يومُ عيدٍ، ولعل التحريض كان في صدقَةِ الفِطر.^([2])

ـ وفی الرد:

  أقول: وقول القنیة ولیس معهما محرم، یفید أنه لو کان فلا خلوة، وَاَلَّذِي تَحَصَّلَ مِنْ هَذَا أَنَّ الْخَلْوَةَ الْمُحَرَّمَةَ تَنْتَفِي بِالْحَائِلِ ، وَبِوُجُودِ مَحْرَمٍ أَوْ امْرَأَةٍ ثِقَةٍ قَادِرَةٍ وَهَلْ تَنْتَفِي أَيْضًا بِوُجُودِ رَجُلٍ آخَرَ أَجْنَبِيٍّ لَمْ أَرَهُ لَكِنْ فِي إمَامَةِ الْبَحْرِ عَنْ الْإِسْبِيجَابِيِّ يُكْرَهُ أَنْ يُؤَمَّ النِّسَاءَ فِي بَيْتٍ وَلَيْسَ مَعَهُنَّ رَجُلٌ وَلَا مَحْرَمٌ ، مِثْلُ زَوْجَتِهِ وَأَمَتِهِ وَأُخْتِهِ فَإِنْ كَانَتْ وَاحِدَةً مِنْهُنَّ ، فَلَا يُكْرَهُ وَكَذَا إذَا أَمَّهُنَّ فِي الْمَسْجِدِ لَا يُكْرَهُ.^([3])

8ـ وفي مجموعة رسائل إبن عابدین، قال العلامة المحقّق محمد أمین المعروف بإبن عابدین(م:1252 ق):

فیجب علی المرأة تعلم الأحکام وعلی زوجها أن یعلمها ما تحتاج الیه منها إن علم وإلا أذن لها بالخروج وإلا تخرج بلا إذنه وعلی من یلی أمرها کالأب أن یعلمها کذلک.^([4]) 

ـ وفی الموسوعة الفقهیة:

ذَهَبَ الْحَنَفِيَّةُ وَالشَّافِعِيَّةُ إِلَى كَرَاهَةِ حُضُورِ النِّسَاءِ مَجَالِسَ الْوَعْظِ إِذَا كَانَتِ الْمَرْأَةُ شَابَّةً وَذَلِكَ لِخَشْيَةِ الْفِتْنَةِ.أَمَّا الْعَجَائِزُ فَلَهُنَّ حُضُورُ مَجَالِسِ الْوَعْظِ وَذَلِكَ لأِمْنِ الْفِتْنَةِ.^([5])

---

[1])) عمدة القاري شرح صحيح البخاري،/ ج2/ص87/کتاب العلم/.باب عظة الإمام … ، القاهرة: المکتبة التوفیقیة.

[2]) ) فیض الباری علی صحیح البخاری، مع حاشیة الدساری الی فیض الباری،ج1/ص198/ کتاب العلم  باب عظة الامام … المکتبة الرشیدیة.

([3]) ردالمحتار / ج9/ص608/،کتاب الحظر والإباحة/فصل فی النظر والمس/  دارالمعرفة. 

 ([4]) مجموعة رسائل إبن عابدین/ الرسالة الرابعه/ ص70/مکتبه رشیدیه، کویته.

[5])) الموسوعة الفقهیة الکویتیة/ج44/ص92/ وعظ/مکتبه علوم اسلامیه.

و الله اعلم بالصّواب

آدرس فتوا: https://hamadie.ir/fiqh/?p=693
مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه، اهل سنت و جماعت بر اساس فقه حنفی
کپی و انتشار فتاوی با ذکر نام منبع «مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه» و آدرس فتوا مجاز می باشد و انتشار بدون ذکر منبع و آدرس شرعاً مجاز نمی باشد.