دارالافتاء مجازی حمادیه اهل سنت و جماعت – بر اساس فقه حنفی
الجواب وبالله التوفیق
ابتدا باید دانست که فرش و یا هر وسایل دیگری که برای مسجد آورده می‌شود، از اموال موقوفه می‌باشند، حال اگر فرش یا چیز دیگری کهنه و فرسوده شده بود، به صورتی که در مسجد از آن استفاده نمی‌شد، از حالت وقف خارج می‌شود وبه ملک وقف کننده برمی‌گردد، و بهترین کار این است که همان کسی که آن را آورده است، این فرش را بفروشد و عوض آن فرش دیگری برای مسجد بخرد، اما اگر فرش چنان فرسوده بود که قیمتی نداشت و فروخته نمی‌شد، اما فقرا می‌توانستند از آن به نحوی استفاده کنند، پس به فقیری داده شود، یا خودش از آن در جایی استفاده کند که جای خوب و پاکی باشد تا به آن اهانت نشود، اما اگر چنان فرسوده بود که اصلا قابلیت استفاده را نداشت، بهتر است جایی دفن کرده شود، تا به آن اهانت نشود.
و در صورتی که شخص وقف کننده زنده نبود، این اختیار به وارثان او منتقل می‌شود، اما اگر از وارثان او هم کسی موجود نبود، اهل مسجد نمی‌توانند آن را بفروشند یا عوض کنند، مگر در صورتی که چنان فرسوده شده بود که اصلا قیمت نداشت.
الدلائل:
ـ في ردّ المحتار:
قوله:(ومثله حشيش المسجد إلخ) أي الحشيش الذي يفرش بدل الحصر، كما يفعل في بعض البلاد كبلاد الصعيد كما أخبرني به بعضهم قال الزيلعي: وعلى هذا حصير المسجد وحشيشه إذا استغنى عنهما يرجع إلى مالكه عند محمد وعند أبي يوسف ينقل إلى مسجد آخر، وعلى هذا الخلاف الرباط والبئر إذا لم ينتفع بها اهـ. وصرّح في الخانية بأن الفتوى على قول محمد قال في البحر: وبه علم أن الفتوى على قول محمد في آلات المسجد وعلى قول أبي يوسف في تأبيد المسجد اهـ. والمراد بآلات المسجد نحو القنديل والحصير.([1])
ـ وفي الهندیة:
وذكر أبو الليث في نوازله: حصير المسجد إذا صار خلقاً واستغنى أهل المسجد عنه وقد طرحه إنسان إن كان الطارح حيّاً فهو له، وإن كان ميتاً ولم يدع له وارثاً أرجو أن لا بأس بأن يدفع أهل المسجد إلى فقير أو ينتفعوا به في شراء حصير آخر للمسجد، والمختار أنه لا يجوز لهم أن يفعلوا ذلك بغير أمر القاضي ، كذا في «محيط السرخسي».
وفي «المنتقى» بواري المسجد إذا خلقت فصارت لا ينتفع بها فأراد الذي بسطها أن يأخذها ويتصدق بها أو يشتري مكانها أخرى فله ذلك، وإن كان غائباً فأراد أهل المحلة أن يأخذوا البواري ويتصدقوا بها بعدما خلقت لم يكن لهم ذلك إذا كانت لها قيمة وإن لم تكن لها قيمة لا بأس بذلك كذا في الذخيرة.([2])
([1]) رد المحتار، ج6/ص551، کتاب الوقف، مطلب فیما لو خرب المسجد أو غیره، دار المعرفة.
([2]) الفتاوی الهندیة،ج2/ص500، کتاب الوقف، الباب الحادي عشر في المسجد و…/الفصل الأول، دار احیاء التراث العربي.
و الله اعلم بالصّواب
آدرس فتوا:
https://hamadie.ir/fiqh/?p=3343
مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه، اهل سنت و جماعت بر اساس فقه حنفی
کپی و انتشار فتاوی با ذکر نام منبع «مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه» و آدرس فتوا مجاز می باشد و انتشار بدون ذکر منبع و آدرس شرعاً مجاز نمی باشد.