شخصی برای شترانش ساربانی اجاره می کند ودر منزل خودش به وی تفضلا مسکن میدهد، روزی برادر زاده‌ی خرد سال صاحب شتران داخل آغل رفته وپس ازبیرون شدن فراموش می کند که درب آغل را ببندد، که بدین سبب فرزند کوچک ساربان وارد آغل می‌شود، ومورد حمله‌ی شتر قرار گرفته وبه قتل می‌رسد، حال دراینصورت پرداخت دیه برصاحب شتران لازم می شود یا خیر؟

الجواب باسم ملهم الصواب

درصورت مسئوله دیه وخسارتی لازم نمی شود، چونکه رها گذاشتن حیوانات درملک شخصی بلا مانع است، همچنین درصورت بروز هرگونه خسارتی از طرف حیوان درمحدوده ی ملک صاحبش بدون‌ ضمانت وتاوان می‌باشد. حتی اگر مهار حیوان نیز به دست صاحبش باشد ودر ملک خودش حیوان به شخصی حمله کند وشخص را از بین ببرد بازهم دیه لازم نمی‌شود. مگر در صورتی که صاحبش بر آن سوار‌ باشد و حیوان شخصی را ازبین ببرد اگر‌چه در ملک صاحبش باشد اما دیه وتاوان بر صاحبش لازم می‌شود.

الدلائل:

‌ـ فی مصنف عبدالرزاق:

 عن الثوري، عن الأسود بن قيس، عن أشياخ لهم، أن غلاما دخل دار زيد بن صوحان، فضربته ناقة لزيد فقتلته، فعمد أولياء الغلام فعقروها، فاختصموا إلى عمر بن الخطاب «فأبطل دم الغلام وأغرم الأب ثمن الناقة»^([1])

ـ وفی الدرالمختار:

ضمن الراكب في طريق العامة ما وطئت دابته وما أصابت بيدها أو رجلها أو رأسها أو كدمت ) بفمها(أو خبطت) بيدها أو صدمت(فلو حدثت) المذكورات(في السير في ملكه لم يضمن ربها إلا في الوطء وهو راكبها) لأنه  مباشر لقتله بثقله فيحرم الميراث.^([2])

ـ وفی ردّالمحتار:

(قوله في ملكه) أي الخاص أو المشترك لأن لكل واحد من الشركاء السير والإيقاف فيه.«زيلعي»، قوله:

(لم يضمن) لأنه متسبب لا‌مباشر، و‌ليس بمتعد بتسيير الدابة في ملكه. قوله: (لأنه مباشرة ) فيضمن و إن لم يتعد.  قوله: (فيحرم من الميراث) لأنه قاتل حقيقة وعليه الكفارة كما سيصرح به.^([3])

ـ وفی الهندیة:

فإن کانت فی ملک صاحب الدابة ولم یکن صاحبها معها فإنه لایضمن صاحبها واقفة کانت الدابة أو سائرة، وطئت بیدها أو برجلها، أو نفحت بیدها أو رجلها، أو ضربت بذنبها أو کدمت. وإن کان صاحبها معها إن کان قائدا لها أو سائقا لها فکذا لایضمن صاحبها فی الوجوه کلها. وإن کان صاحب الدابة راکبا علی الدابة، والدابة تسیر إن وطئت بیدها أو رجلها یضمن، وعلی عاقلته الدیة وتلزمه الکفارة ویحرم عن المیراث. و ‌إن کدمت أو نفحت برجلها أوبیدها أو ضربت بذنبها فلا‌‌ضمان.^([4])

---

([1]) مصنف الإمام عبدالرزاق/ج8/ص195/کتاب العقول/باب العجماء/دار التأصیل.

([2]) الدرالمختار/ج10/ص219/کتاب الدیات/باب جنایت البهیمة/داراحیاءالتراث العربی، بیروت: الطبعة الأولی.

([3]) ردالمحتار/ج10/ص219/کتاب الدیات/باب جنایت البهیمة/داراحیاءالتراث العربی، بیروت: الطبعة الأولی.

([4]) الفتاوی الهندیة/ج6/ص74/کتاب الجنایات/الباب الثانی عشر فی جنایت البهائم/بیروت: دارإحیاء التراث العربی،الطبعة الأولی.

و الله اعلم بالصّواب

آدرس فتوا: https://hamadie.ir/fiqh/?p=2833
مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه، اهل سنت و جماعت بر اساس فقه حنفی
کپی و انتشار فتاوی با ذکر نام منبع «مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه» و آدرس فتوا مجاز می باشد و انتشار بدون ذکر منبع و آدرس شرعاً مجاز نمی باشد.