چند نفر از پاکستان برای مدت کوتاهی به ایران می آیند و جهت سکونت در یکی از روستاها چند متر زمین از کدخدای روستا عاریت می گیرند. کدخدای روستا به آنها می گوید که فعلا زندگی کنید ولی هر وقت بخواهم، شما باید اینجا را ترک کنید. آنها نیز قبول می کنند. بعد از گذشت یکسال، کدخدا به آنها می گوید که زمین مرا خالی کنید و بروید؛ چون خودم به آن نیاز دارم. آیا از لحاظ شرعی برای کدخدا جایز است که آنها را از زمین خودش بیرون کرده و زمین را از آنها خالی طلب کند؟

الجواب باسم ملهم الصواب

باید دانست که عاریت، استعمال منافع یک چیز بلاعوض را می گویند. پس در صورت مسؤله، مهاجرین و عاریت گیرندگان، باید زمین را همانطور که معیر (کدخدای محل) گفته است، برایش خالی بکنند. چون زمین به آنها برای استفاده در مدت کوتاهی سپرد شده است. و نیز برای عاریت گرفتن زمین مدت مشخصی تعیین نشده است.

الدلائل:

ـ فی الدرالمختار:

(ولو أعار أرضا للبناء والغرس صح) للعلم بالمنفعة (وله أن يرجع متى شاء) لما تقرر أنها غير لازمة (ويكلفه قلعهما إلا إذا كان فيه مضرة بالأرض فيتركان بالقيمة مقلوعين) لئلا تتلف أرضه (وإن وقت) العارية (فرجع قبله) كلفه قلعهما (وضمن) المعير للمستعير (ما نقص) البناء والغرس (بالقلع) بأن يقوم قائما إلى المدة المضروبة، وتعتبر القيمة يوم الاسترداد بحر.^([1])

– وفی البدائع:

إذا استعار من آخر أرضا ليبني عليها أو ليغرس فيها، ثم بدا للمالك أن يخرجه فله ذلك سواء كانت العارية مطلقة أو موقتة، لما قلنا غير أنها إن كانت مطلقة له أن يجبر المستعير على قلع الغرس ونقض البناء… وإن كانت موقتة فأخرجه قبل الوقت لم يكن له أن يخرجه، ولا يجبر على النقض والقلع.^([2])

– وفی البحر:

 (قوله وإن أعار أرضا للبناء أو الغراس صح) لأن المنفعة معلومة اهـ. (قوله وله أن يرجع) لأنها غير لازمة.^([3])

---

([1]) الدرالمختار/ج8/ص556 /کتاب العاریة/ط: دارالمعرفة.

([2]) بدائع الصنائع/ج5/ص322 /کتاب العاریة/فصل فی صفة الحکم فی الإعارة /مکتبه رشیدیه.

([3]) البحرالرائق شرح کنزالدقائق/ج7/ص408 /کتاب العاریة /دار احیاءالتراث العربی.

و الله اعلم بالصّواب

آدرس فتوا: https://hamadie.ir/fiqh/?p=1972
مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه، اهل سنت و جماعت بر اساس فقه حنفی
کپی و انتشار فتاوی با ذکر نام منبع «مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه» و آدرس فتوا مجاز می باشد و انتشار بدون ذکر منبع و آدرس شرعاً مجاز نمی باشد.