شخصی همسر و سه فرزند خود رها کرده، و بدون اینکه زنش را طلاق بدهد، از او جدا شده است و نفقه‌ی آنها را نیز به عهده نمی‌گیرد. اکنون زن پیش پدر شوهر رفته و از او درخواست می‌کند که ماهانه مبلغی را به عنوان نفقه و مخارج زندگی به او بدهد. اینک آیا بر پدر لازم است که نفقه‌ی زن و فرزندان پسر را بدهد؟

الجواب وبالله التوفیق

نفقه از ماده‌ی انفاق به معنی خرج کردن است، و در مواضع خیر استعمال می‌شود. جمعش نفقات، یعنی چیزی که بر اهل و عیال مصرف می‌شود. در عرف نفقه سه چیز را شامل می‌شود: تغذیه، لباس، مسکن. نفقه بر دو قسم است:

اول نفقه‌ای که واجب است انسان در حد توان بر خود مصرف کند. و باید خود را از غیر مقدم بدارد لقوله علیه السلام: « ابدأ بنفسک، ثم بمن تعول»؛ دوم نفقه‌ای است که لازم است بر دیگران خرج شود. این نوع نفقه با سه سبب واجب می شود: نسبت زوجیت، قرابت خاص، وملکیت. در مسئله‌ی فوق که همسر فرزند از پدر شوهر خود تقاضای نفقه می کند، از طرف پدر شوهر مستحق نفقه نمی‌شود، زیرا نفقه‌ی او بر شوهرش واجب است، و هیچ کسی غیر از شوهر در این مسئولیت شریک نیست. البته در صورتی که شوهرش فقیر یا عاجز باشد تا حدی که نتواند نفقه‌ی آنها را بدهد، و پدر بزگ هم سرمایه دار است، قاضی از او طلب کند که نفقه‌ی آنها را بدهد، ولی این وجه نیز در مسئله‌ی ما یافت نمی‌شود، چون شوهر آن زن نه فقیر است ونه عاجز، لذا بر او واجب است که نفقه‌ی فرزندان خود را تهیه کند، یا اینکه زنش را طلاق کند، تا معلق فی السماء نماند.

الدلائل:

ـ في الدر:

 هي لغة: ما ينفقه الإنسان على عياله. وشرعا: (هي الطعام والكسوة والسكنى) وعرفا هي: الطعام (ونفقة الغير تجب على الغير بأسباب ثلاثة: زوجية، وقرابة، وملك).^([1])

ـ وفي البحر:

ولو کان للفقیر أولاد صغار وجد موسر لم تفرض النفقة علی الجد ولکن یؤمر الجد بالإنفاق صیانة لولد الولد، ویمون ذلک دیناً علی والد الصغار، وهکذا ذکر القدوري، فلم یجعل النفقة علی الجد حال عسرة الأب.^([2])

ـ وفي موسوعة الفقه الإسلامي:

لا یشارک الأب أحد في الإنفاق علی أولاده، کما لایشارکه أحد في نفقة الزوجة؛ لأنهم جزء منه، وإحیائهم واجب کإحیاء نفسه، ولأن نسبهم لاحق به، فیکون علیه غرم النفقة.^([3])

---

([1]) الدر المختار مع رد المحتار/ج5/ص283/کتاب الطلاق/باب النفقة/دار المعرفة/الطبعة الرابعة.

‌([2]) البحر الرائق شرح کنزالدقائق/ج4/ص316/کتاب الطلاق/دار إحیاء التراث العربي/الطبعة الأولی.

([3]) موسوعة الفقه الإسلامي والقضایا المعاصرة/ج8/ص 732/کتاب النفقات/باب حقوق الأولاد/دارالفکر- دمشق/ الطبعة الثالثة.

و الله اعلم بالصّواب

آدرس فتوا: https://hamadie.ir/fiqh/?p=1073
مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه، اهل سنت و جماعت بر اساس فقه حنفی
کپی و انتشار فتاوی با ذکر نام منبع «مدرسه دینی اصحاب الصفه زاهدان، دارالافتاء مجازی حمادیه» و آدرس فتوا مجاز می باشد و انتشار بدون ذکر منبع و آدرس شرعاً مجاز نمی باشد.